Naýryz aıynyń 14-i – Ulystyń uly kúni áz Naýryz meıramynyń aldyndaǵy Amal merekesi nemese Kórisý kúni, Kórisý aıty bolyp tabylady. Bul kúndi búkil qazaq halqy qýanyshty kún dep sanap, ásirese qart Mańǵystaýdyń eli erekshe toılap qarsy alady. Bul kúnde 50 jyl buryn kıeli Mańǵystaý topyraǵynda Serikbol Qondybaı dúnıege keldi.
Kóktemniń shyǵatyn kezi, qys pen jaz, kún men tún kúresetin jyl mezgili.
Aq pen qara ajyratylatyn shaq. Bul kezde aq pen qarany ajyratyp, halqymyzdyń babalardan qalǵan mádenı, rýhanı murasynyń túbine deıin qazyp zerttegen, salt-dástúrimizde, yrym-jyrymymyzda, nanym-senimderimizde sıqyrly qupıalaryn, babalar sheship urpaqqa amanat qylǵan belgilerin, sımvoldaryn izdegen jan Serikbol Qondybaı qazaq eliniń baqytyna jaralǵan. Qazaq ulttyq mádenıeti, mıfologıasy, aýyz ádebıeti, halqymyzdyń jyr-dastandary, ańyz-ápsanalary, ertegileri, kóshpendilerdiń juldyzdar týraly túsinikteri tabıǵatpen, jaratylyspen, ǵarshypen, Jahanmen tyǵyz baılanysty. Ádet-ǵurpymyz, yrym men tıymdarymyz tabıǵı, tabıǵatpen úndes, jaratylys zańdaryna sáıkes keledi. Kóshpendiler tabıǵatpen, dúnıemen tutas bolyp, qorshaǵan ortamen garmonıada turatyn edi. Bul ustanym qazaq halqynyń jáne kóshpendi túrki halyqtarynyń mádenıetinde jáne aýyz ádebıetinde kórinedi. Ásirese, kóshpendilerdiń fılosofıasynyń negizderi, rýhanı qundylyqtarynyń prınsıpteri halyq mıfologıasynda kórsetilgen. Kóshpendiler, kóne túrik, qazaq mıfologıasy óte baı, qyzyq, álemge áıgili kóne Mysyr, Shýmer, Skandınavıa, grek, rım mıfologıasynan kem emes. Ata-babalarymyzdyń genetıkalyq kodyna sińgen.
mıfologıasyn jáne jalpy qazaq rýhanıatynyń túp-tamyryn jalyqpaı zerttegen Serikbol Qondybaı edi.
Al Mańǵystaý – qaımaǵy buzylmaǵan, kóne salt-dástúrlerimiz saqtalǵan, ulttyq rýhy berik ustalǵan, san áýlıe, pirler, batyrlar, erler, jyraýlar ótken jer, jyr-dastandarǵa, ańyz-ápsanalarǵa toly qasıeti bar meken ǵoı. Tabıǵat kórinisteriniń ózi Jerge emes, Aıǵa, Marsqa, ǵaryshtaǵy ǵalamsharlarynyń órkenıetteriniń birine nemese ertegilerdegi, mıftaǵy, anımasıadaǵy sıqyrly ǵajap dúnıeleriniń birine uqsaıdy. Qyrymnyń qyryq batyrlarynyń attarynyń dúbiri estilgen.
Noǵaıly zamanynyń abyz jyraýlardyń muńdy sarynyń, oı túbinde jatqan sózin uqqan, Adaı ata, Er Qosaı, Beket atanyń mekeni Mańǵystaýdyń qadirine kim jetsin! Serikbol Qondybaı osyndaı jerde týǵan, ómir súrgen, topyraǵynan nár alǵan. Qorshaǵan orta, qasıetti eldiń kúsh-qýaty, energetıkasy zertteýshi ǵalymǵa áser etip dem bergen.
Ǵalymnyń ómiri qamshynyń sabyndaı qysqa, sholaq jáne synaýlarǵa toly edi. Aýyr derttiń kesirinen zertteýshi kóp jyl júre almaı, tósek tartyp jatty. Biraq, aýrýyna qaramastan, Serikbol Qondybaı halyq mádenıetin, mıfologıasyn zerttep, túbin qazyp, tom-tom kitap jazdy. Ádebıette ótken ǵasyrda osyndaı tulǵa Nıkolaı Ostrovskıı edi. Al qazaq ádebıetinde aqyn Aıjaryq Ábilqasymovtyń atyn ataýǵa bolady. Taǵdyrymen, naýqasymen kuresip, Serikbol Qondybaı jaı ǵana ańyz-ápsanalardy, jyr-dastandardy zerttep, taldap kitap jazǵan joq, ol rýhanıatymyzdyń túp-tamyryn qazǵan. Demek, ómir boıy qazaq halqynyń ata-babalary men urpaqtary arasyndaǵy rýhanı sabaqtastyǵyna zor úlesin qosqan.
Rýhanı jańǵyrý iske asyrylyp jatqanda Serikbol Qondybaıdyń qundy zertteýleri qajetti bolatyny aıdaı anyq. Serikbol Qondybaı Máńgilik Eldiń atalar men urpaqtar arasyndaǵy rýhanı sabaqtastyǵyn, adam men bolmystyń tutastyǵyn, kóshpendiniń mıkrokosmosy menen Jahannyń úndestigin, mádenıetimizdiń, fılosofıamyzdyń túpsizdigin, bitpestigin, úzilmes asyl mıras ekendigin dáleldegen. Munyń dáleli – ózimizdiń mádenıetimiz ben aýyz ádebıetimizde jatyr.
Mańǵystaý elindegi Shetpede ornalasqan Serikbol Qondybaıdyń memorıaldyq murajaıy – tek ǵana ǵalymǵa arnalǵan eskertkish emes, rýhanı, mádenı oshaǵy, arǵyqazaq mıfologıasyna arnalǵan erekshe murajaı.
Almaty men Astananyń murajaılarynan ǵana emes, shetel murajaılarynan
kem emes. Rýhanı jańǵyrý aıasynda Serikbol Qondybaıdyń mereıtoıyn umytpaı, atyn eske alyp, jadynda saqtap, qaldyrǵan eńbekterin, mırasyn zerttep, isin jalǵastyrý jón. Qazaqstannyń bir emes, birneshe qalalarda kóshe atyn ıemdenýge de laıyq tulǵa desek qatelespeımiz shyǵar. Máslıhattardyń qulaǵyna altyn syrǵa.
Asqar Daıyrbek
